Het autonome zenuwstelsel, veel meer dan remmen en gas geven...
Hoe zo? Hoe werkt dat autonome zenuwstelsel dan?
Het autonome zenuwstelsel is het zenuwstelsel dat voornamelijk ‘autonoom’ reageert. Het regelt, zonder dat wij er moeten bij nadenken, o.a. onze hartslag, bloeddruk, zorgt voor vertering en herstel.
Het bestaat uit twee delen, het sympathische, het zogenaamde gaspedaal, en het parasympatische, de ‘rem’.
Het enige doel van deze twee systemen is om te reageren met het oog op overleving.
Het sympatische deel begint in het ruggenmerg en bereidt ons voor op actie. Wanneer het signalen van gevaar waarneemt zorgt het er voor dat er adrenaline wordt aangemaakt. Het ‘fight-flight’ systeem wordt geactiveerd.
Aanvankelijk ging men ervan uit dat het parasympatische zenuwstelsel ook uit 1 baan bestond.
Steven Porges, de man achter de polyvagal theory, waarover meer in een volgende blog, ontdekte echter dat het uit twee delen bestaat en deze lopen in een vagale zenuwbaan.
De nervus vagus, die de hoorfdrol speelt in het parasympatische deel, is een hersenzenuw, ontspringt in de hersenstam en ‘zwerft’ van daaruit door het lichaam waar ze verschillende organen met elkaar verbindt.
Een eerste, de ventrale vagus, klimt omhoog en maakt verbinding met het hart, de longen, de zenuwen in de nek, keel, oren.
Het tweede deel, de dorsale, gaat omlaag en zorgt voor verbinding met de nieren, de darmen, de lever, de milt, het diafragma en de maag.
De ventrale loopt aan de buikzijde, reageert op signalen van veiligheid en zorgt ervoor dat we in verbinding zijn.
De dorsale vagus loopt aan de rugzijde en heeft als dagelijkse functie, een gezonde spijsvertering mogelijk maken.
Bij extreem gevaar zorgt de dorsale vagus ervoor dat onze hartslag daalt, beïnvloedt ze onze ademhaling en spijsvertering en haalt ze ons uit verbinding en brengt ons in een staat van ineenstorting, de zogenaamde ‘freeze’.
Dit alles gebeurt enkel en alleen om ons te beschermen.
Net zoals bij de ontwikkeling van de hersenen, heeft ook het autonome zenuwstelsel zich in de loop der tijd ontwikkeld door telkens een nieuw systeem toe te voegen aan het voorgaande.
Wanneer we de bovenvermelde systemen bekijken dan gebeurde de ontwikkeling als volgt:
De oudste baan is de dorsale vagale baan. Deze baan is meer dan 500 miljoen jaar oud en hebben we gemeen met de reptielen.
Dit systeem gebruikt immobilisatie om te overleven.
Wanneer een reptiel extreem gevaar ervaart, worden alle overbodige functies uitgeschakeld en speelt het voor dood.
Wanneer wij blootgesteld worden aan extreem gevaar gaat ook ons lichaam in een freeze. De gezegden: ‘Ik stond stijf van schrik’ of Ik stond aan de grond genageld’, duiden hierop.
Ook dit is een automatische reactie van je zenuwstelsel met als enige doel: overleven.
Later in de ontwikkeling, zo’n 400 miljoen jaar geleden, ontstond het sympathische gedeelte en dit deel geeft ons, maar ook dieren de kans om te vechten of te vluchten bij gevaar.
Het nieuwste deel van het autonome zenuwstelsel is de ventrale vagale baan van het parasympatische deel. In dit systeem vinden we veiligheid in communicatie en verbondenheid en is uniek voor zoogdieren. We noemen dit ook het ‘social engagement’.
De hiërarchie van het autonome zenuwstelsel, gezien als ladder.
Wanneer we ons autonome zenuwstelsel nader bekijken en hiervoor de metafoor van een ladder gebruiken, ziet dit er als volgt uit:
Bovenaan de ladder voelen we ons veilig, geliefd, zoeken we contact, zijn we vrij om te gaan en te staan waar we willen. Het is een warme, aangename plek waar we graag vertoeven.
Veiligheid en verbinding zijn de sleutelwoorden. In deze staat kunnen we groeien, is er herstel mogelijk.
Wanneer we in een situatie terecht komen die ons stress bezorgt, angstig maakt, onveilig is, gaat ons autonome zenuwstelsel onmiddellijk checken of het ok is.
Is wat we mee maken te intens en kan ons systeem de situatie niet aan, dan dalen we langs de ladder naar beneden en wordt het sympathische systeem in gang gezet.
We gaan vechten of vluchten.
Merkt ons zenuwstelsel echter dat ook dit vechten of vluchten geen oplossing biedt aan onze situatie, dan gaan we verder naar beneden en komen we in een toestand van immobilisatie en afsluiting terecht.
Ons zenuwstelsel bepaalt hoe veilig of onveilig het voelt en wil alleen maar dat we overleven!
Wanneer we ons onderaan de ladder bevinden en we willen terugkeren naar het systeem van veiligheid en verbondenheid, (bovenaan de ladder) dan moet dit altijd via stap 2, via de mobiliserende energie van het sympathische zenuwstelsel gebeuren.
Is het de bedoeling dat we ons de hele dag bovenaan de ladder, in de ventraal vagale toestand bevinden?
Nee, uiteraard niet.
Het leven bestaat nu eenmaal uit uitdagingen.
Het is wel de bedoeling dat we de autonome toestanden leren herkennen en deze leren reguleren zodat we veilig en flexibel kunnen navigeren door de dagdagelijkse ervaringen en uitdagingen.
Maar er is meer.
Naast de hiërarchie van het systeem moeten we ook rekening houden met neuroceptie en coregulatie, maar daarover later meer.
Wil je graag dat ik je verwittig van zodra er een nieuw blog verschijnt, abonneer je dan hier op mijn nieuwsbrief.
Ik beloof dat ik je niet zal overladen met berichten.
Natuurlijke groet,
0 Comments